Ülkemizde iş kazalarının en çok görüldüğü alanların başında imalat sektörü ve sanayi kolları geliyor. İş süreçlerinde kullanılan araç ve gereçler hakkında alınması gereken önlemler ihmal edildiğinde irili ufaklı pek çok iş kazası meydana geliyor. Bu kazalar bazen can kayıplarına yol açıyor. Bazen de uzuv kaybı ve sakatlanmayla sonuçlanıyor. İmalat sektörü ve sanayi kollarında günümüzde pek çok iş otomasyon sistemleriyle gerçekleşiyor. Özellikle CNC makineler bu bağlamda önemli fırsatlar sağlıyor. İnsan müdahalesini azaltan bilgisayar destekli bu sistemler iş sağlığı ve güvenliğinde standartları yükseltiyor. Ancak CNC makinelerde iş güvenliği de önemli bir sorundur. Çünkü gerekli önlemler ihmal edildiğinde bu makineler de kaza ve kayıplara yol açabilir. Bu tür durumların önüne geçmek için CNC makinelerde iş güvenliği önlemleri hakkında bilgi sahibi olmak gerekir.
CNC Makinelerde İş Güvenliği Standartları Nelerdir?
İşletmenizde kullandığınız CNC makine çeşidi ne olursa olsun, bu makinelerde dikkat etmeniz gereken bazı temel iş güvenliği standartları vardır. Bu standartlara uygun her aksiyon, CNC makineleri daha güvenli hale getirir. Nitekim bu makineler büyük ölçüde bilgisayar destekli olsa da bazı işleri manuel yapmak gerekir. Bu da CNC makinelerde iş güvenliği önlemleri konusuna dikkat etmeyi gerektirir. Üstelik bazı hata ve ihmaller doğrudan olmasa da dolaylı yoldan iş kazalarına yol açar. Örneğin CNC makinenizin yağ kontrolünü sağlarken çevrede oluşan sızıntı, kayma ve düşme riski yaratır. Veya en güvenli CNC tezgahlarını kullansanız bile açık unuttuğunuz bir koruyucu kapak çeşitli kaza riskleri yaratır.
Bu tür riskleri azaltmak için CNC makinelerde iş güvenliği önlemleri bağlamında gerekli standartları mutlaka sağlamalısınız. Bu standartları kısaca şu şekilde ifade edebiliriz:
- Her şeyden önce, CNC makine ve tezgahlarında hiçbir zaman emniyet şalterini devreden çıkartmayın. İş makinalarının yol açtığı iş kazaları ve yaralanmalar, bu yanlış uygulama sebebiyle çok daha büyük boyutlara ulaşıyor.
- Acil stop butonunun operatörün ulaşabileceği yakın bir yerde olmasını sağlayın. Makine ve tezgahı birden fazla operatör kullanıyorsa her biri için bu önlemi alın.
- Hiçbir aracı yetkisiz kişilerin kullanmasına izin vermeyin. Operatörün makine ve prosesler hakkında bilgi eksikliği varsa gerekli eğitimleri almasını sağlayın.
- Operasyonunuzu aydınlık bir ortamda sürdürün, görüş kalitenizi daima koruyun.
- Makine ve tezgahınızdaki tüm hareketli kısımların uygun koruyucular içine alınmış olduğundan emin olun. Ve bunları daima çalışır durumda tutun.
- Herhangi bir kısımda arıza veya aksaklık görürseniz çalışmayı derhal durdurun. Ardından yetkili kişilere bilgi verin.
- Pedalla çalışan makinelerde pedalın üzerindeki koruyucuyu kesinlikle çıkarmayın. Üzerinde deformasyon oluşmuşsa gerekli değişimi sağlayın.
- Tüm temizlik ve bakım işlerinizi makinenizi durdurduktan sonra yapın. Bu sırada uyarı levhası asmayı ihmal etmeyin.
- Çalışma ortamınızda karışıklık ve kargaşayı önleyin. Tüm süreçlerin düzenli şekilde ilerlemesi için gerekli önlemleri alın.
CNC Makine Operatörlerinin Uyması Gereken İş Güvenliği Önlemleri Nelerdir?
Aslına bakarsanız, tüm iş yerlerinde iş sağlığı ve güvenliğini sağlamak öncelikli konulardan biridir. Ancak hizmet sektörüne oranla sanayi sektörü ve üretim tesislerinde koruyucu önlemler daha kritik bir konu haline gelir. Çünkü bu alanlarda en küçük bir ihmal bile ciddi sonuçlar doğurur. Günümüzde CNC makine ve tezgahları aslında birçok işte insan faktörünün etkisini azalttı. Bu sayede kaza ve yaralanma riskleri doğal olarak azaldı. Fakat yine de bu makineleri kullanan operatörlerin insan olduğunu unutmamak gerekir. En son teknolojiye sahip CNC makinelerinin bile operatör hata ve ihmalleri nedeniyle çeşitli kaza ve kayıplara yol açması mümkündür.
Yazımızın bu kısmında, CNC makinelerde iş güvenliği önlemleri kapsamında makine operatörleri için koruyucu önlemlerden özetle bahsedeceğiz.
- Öncelikle kullandığınız CNC profil işleme merkezi veya diğer makineleri çok iyi tanıyın. Varsa bilmediğiniz özelliklerini de öğrenin. Böylelikle kullandığınız cihazlar üzerindeki hakimiyetiniz artar.
- CNC tezgahı kullanırken mutlaka uygun iş kıyafetleri giyin. Nitekim kıyafet seçiminiz yaptığınız işin niteliğine uygun şekilde koruyucu unsurlar içermeli.
- Kıyafetlerinizde sarkan parçalara kesinlikle yer vermeyin. Kullandığınız CNC sisteminde hareketli kısımlara örneğin atkı, fular gibi aksesuarların sıkışması mümkündür.
- Çalışırken üzerinizde kolye, küpe, yüzük, anahtarlık, kol saati, saat zinciri gibi aksesuarlar bulundurmayın. Olası bir kaza durumunda bu eşyalar nedeniyle daha büyük kayıplar yaşamanız mümkün.
- Saçlarınız uzunsa çalışırken serbest bırakmayın. CNC tezgahlarında mekanik parçalar sürtünmenin etkisiyle elektrikle yüklenir. Topraklama sisteminde sorun varsa saçlarınızı makineye kaptırabilirsiniz. Bu tür durumları önlemek için file, bone veya uygun bir araçla saçlarınızı mutlaka toplayın.
- Makine çevresinde hiçbir zaman sigara içmeyin. Ayrıca yanıcı sıvı veya cisim bulundurmayın. Makinenizin soğutma ünitesindeki bir sorun nedeniyle aşırı ısınması yangın riskini artırır.
- İşiniz bittiğinde üzerinizdeki tozları temizlemek için hiçbir zaman makinenin kompresör kolunu veya pistonunu kullanmayın. Bu araçlar üzerinizi temizlemek için uygun özelliklere sahip değildir.
CNC Makinelerde Mekanik Riskleri Azaltmak İçin Neler Yapmak Gerekir?
Kullandığınız CNC makinelerin türüne göre risk çeşidi değişir. Ancak genel olarak baktığımızda, bu araçlardaki en önemli risklerin mekanik ve kimyasal riskler olduğunu söylememiz mümkün. Mekanik riskler, özellikle CNC torna iş güvenliği bağlamında ciddi bir sorundur. Çünkü torna tezgahlarında kesme, delme ve biçim verme işlemleri birçok riske sahne olur. Bu riskleri azaltmak için malzemenin işlendiği operasyon bölgesinde çeşitli koruyucu mekanizmalar vardır. Fakat mekanizmalar bazen yetersiz kalır. CNC makinelerde iş güvenliği önlemleri bağlamında bunlara çok fazla güvenmemek gerekir. Bazı durumlarda ise mekanik riskler enerji ileten parçalardan kaynaklanır. Örneğin çarklar, kasnaklar veya miller elektrik çarpmasına yol açar.
Bunlara ek olarak, CNC makinelerde otomatik hareket eden robot kolları, taşıyıcı kayışlar ve benzeri aksanlarda da bazen sıkışma nedeniyle mekanik riskler oluşur. Bu bağlamda başka risk örnekleri de vermemiz mümkün. Fakat riskler farklı olsa da koruyucu önlemler büyük ölçüde birbirine benzer.
Yazımızın bu kısmında, CNC makinelerde iş güvenliği önlemleri kapsamında mekanik riskleri azaltmak için yapılması gerekenlere kısaca temas edeceğiz.
- Makine ve tezgahınızda şalter ve kumanda düğmelerinin düzgün çalıştığından emin olun.
- Aynı anda birçok makine ve tezgah kullanıyorsanız uygun noktalara acil kapatma butonları yerleştirin. Bu butonlara her bir operatörün kolayca erişmesini sağlayın.
- Uzaktan kumandayla çalışan sistemlerde çevrede bulunanlar için sesli veya ışıklı uyarı ve ikaz sistemlerini devreye sokun.
- Bağlayıcı parçaların uygun hava basıncına sahip olduğundan emin olun. CNC makinelerde iş güvenliği önlemleri kapsamında bu kontrol bazen hayati sonuçlar doğurur.
- Cıvata bağlantılarının sıkma torku değerlerine uygun olmasını sağlayın.
- Yağ veya soğutma sıvıları nedeniyle makine veya tezgah çevresinde kaygan zemin oluşmasını önleyin.
- Koruyucu gözlük ile iş eldiveni kullanmayı ihmal etmeyin.
- Ayak pedalıyla çalışan makinelerde operatörün mutlaka çelik burunlu iş ayakkabısı giymesini sağlayın.
- CNC makinelerde temizlik ve bakım işlerini ihmal etmeyin. Tüm işleri yasal mevzuat ile uygun prosedürlere göre ve zamanında gerçekleştirin.
CNC Makinelerde Kimyasal Riskleri Azaltmak İçin Neler Yapmak Gerekir?
Kimyasal riskler de CNC makinelerde iş güvenliği önlemleri bağlamında önemli bir konudur. Nitekim başta boyama tezgahları olmak üzere birçok CNC tezgahında kimyasal risklerle karşılaşmak mümkündür. Bu riskler içinde kimyasal parlama ve patlama riski daha yüksek bir risktir. Çünkü boya ve benzeri işlerde kullanımı gerçekleşen kimyasal maddelerin küçük bir kıvılcımla teması bile ciddi sorunlara yol açar. Üretim tesisinde eğer patlamadan korunma dokümanı yoksa kayıp riskleri daha da artar. Oysa uygun bir iş güvenliği çizelgesi bile bu bağlamda birçok ihmali kolayca fark etmeyi sağlar. Bu bağlamda CNC tezgahı kullanan pek çok işletme, bu tür riskleri azaltmak için iş güvenliği uzmanlarıyla birlikte aktif bir çaba sergilemekte.
Genel olarak baktığımızda, CNC makinelerde iş güvenliği önlemleri kapsamında kimyasal riskleri önlemek için aşağıdaki yöntemlerin faydalı olacağını söyleyebiliriz.
- CNC makine ve tezgah çevresinde kimyasal risk taşıyan bölgeleri tespit edip haritalandırın. Bu kısımlara uygun uyarı ve ikaz levhaları yerleştirin.
- Uygun bir havalandırma sistemi kurarak cihazlarınızın aşırı ısınmasını önleyin.
- Yangın algılama sisteminin ve duman dedektörünün düzgün çalıştığından emin olun.
- Uygun kıyafetler kullanarak üzerinize boya, yağ, asit vb. kimyasal maddelerin sıçramasını önleyin.
- Patlamadan korunma dokümanı hazırlayarak önlemleri sıralayın. Operatörleri ve ilgili kişileri konu hakkında bilgilendirin.
- Kimyasallar hakkında güvenlik bilgi formları oluşturun. Olası bir temas veya yanlış kullanımın nelere yol açabileceğini zaman zaman hatırlatın.
- CNC makine veya tezgahınızda herhangi bir noktaya kimyasal madde dökülürse, doğru yöntemlerle ve vakit geçirmeden temizliğini sağlayın. Özellikle sıvı veya katı yağları sonradan temizlemek daha zordur. Üstelik bunların yaratacağı riskler de daha fazladır.
- Makine ve tezgahlarınız üzerinde düzenli aralıklarla kimyasal ölçümler yapın. Varsa sızmaları erkenden tespit edip önleyin.
- Kimyasal maddeleri sakladığınız depolarda uygun saklama koşullarının olduğundan emin olun. Yanlış saklama koşulları da operasyon sırasında çeşitli riskler yaratır.
- Herhangi bir kimyasal maddeyi taşımanız gerektiğinde mutlaka iş güvenliği eldiveni kullanın. Yağ sıçramalarına karşı koruyucu gözlük kullanmayı da ihmal etmeyin.
CNC Makinelerde İş Güvenliği Önlemleri Kapsamında Koruyucu Ekipmanlar Nelerdir?
Kullandığınız CNC makine ve tezgahı hangi türde olursa olsun, bazı koruyucu ekipmanlar sayesinde daha güvenli hale gelir. CNC makinelerde iş güvenliği önlemleri böylelikle daha etkin sonuçlar doğurur. İşletme yönetimi bu konuda daha geniş bilgi ve çözüm yollarını iş sağlığı ve güvenliği uzmanlarından kolayca öğrenebilir.
Genel olarak baktığımızda, bu ekipmanlar içinde en önemlilerinin şunlar olduğunu söyleyebiliriz:
- Cihazın özel muhafazası açıkken kullanımını engelleyen elektronik anahtarlar,
- Birbirine kenetlenen ve birlikte çalışan interlock anahtar kitleri,
- Tehlikeli kısımlara erişimi kısıtlayan çift pedal sistemi,
- Kesimi gerçekleşecek levhaları eksende tutmak için bağlama veya tutma ekipmanları,
- Basınca duyarlı matlar ve temas kenarları,
- Direnci yüksek taşıma ve yükleme ekipmanları,
- Elektronik algılama özelliğine sahip diğer koruyucu ekipmanlar.
CNC makinelerde iş güvenliği önlemleri hakkında faydalı bilgiler paylaştığımız bu yazımızı küçük bir hatırlatmayla tamamlamak istiyoruz. Ino Machinery olarak 2010 yılından bu yana CNC makineleri alanında üretim ve satış gerçekleştirmekteyiz. Bursa Kestel’de hizmet veren fabrikamızda üretim standartlarımızı sürekli geliştiriyoruz. CNC makinelerde iş güvenliği önlemleri konusuna da büyük önem veriyoruz. İhtiyaçlarınıza en uygun ve en güvenli ürünlere ulaşmak için Ino Machinery ayrıcalıkları bi’tık uzağınızda.